Aantal aanmeldingen gelijk
Het aantal mensen dat zich bij de leden van de NVVK heeft gemeld voor hulp bij hun schulden is in 2016 ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van 2015: 89.300 in 2016 tegenover 90.400 in 2015.
Gemiddelde schuld niet gestegen
Iemand in de schuldhulpverlening heeft in 2016 een gemiddelde schuld van 40.300 euro. Dit is een lichte afname ten opzichte van 2015 toen de gemiddelde schuld 42.900 euro was. Daarbij was deze schuld in 2016 verdeeld over gemiddeld 15 schuldeisers.
Minder mensen met een eigen woning
Het aantal mensen met een eigen woning dat zich voor hulp bij hun schulden bij NVVK-leden heeft gemeld, is voor het eerst sterk afgenomen. In de voorgaande jaren was dit steeds ca. 14% van het totaal aantal aanmeldingen. In 2016 is dit percentage gezakt tot 8%. Deze cijfers duiden er op dat de effecten van de huizencrisis op hun retour zijn.
Meer mensen met een uitkering of laag inkomen
Dit sluit aan op een andere ontwikkeling. Uit de cijfers van de NVVK-leden blijkt dat van de mensen die zich melden voor schuldhulpverlening 51% inkomen uit een uitkering heeft. Bijna tweederde (65%) van onze klanten heeft in 2016 een inkomen op minimumloonniveau of lager. Dit is een toename van bijna de helft ten opzichte van twee jaar geleden toen 44% een minimum loon of lager had en ongeveer evenzoveel mensen een modaal inkomen. Deze laatste groep vormt nu in 2016 ongeveer een kwart van de klantengroep.
We zien in onze cijfers dat de schuldhulpverlening verschuift naar mensen, die toch al moeten rondkomen met weinig geld.
Vaker hulp om financiën op orde te brengen en te houden
In 2016 hebben de NVVK-leden vaker mensen geholpen om hen in staat te stellen beter met hun financiën om te gaan. Ongeveer driekwart van de mensen (74%) in de schuldhulpverlening werd ondersteund door budgetcoaching, waarbij zij leren op een verantwoorde manier met hun geld om te gaan. Dit is vooral ook van belang voor de grote groep mensen die structureel met weinig geld rond moet komen. Daarnaast is voor meer dan 51.000 mensen budgetbeheer ingezet om te garanderen dat betalingen tijdig gedaan worden en dat er geen (nieuwe) schulden of betalingsachterstanden ontstaan.
Ontwikkelingen in de maatschappij
De ontwikkelingen die wij in onze cijfers zien kunnen voor een deel worden verklaard uit de financiële ontwikkelingen in de economie en maatschappij.
Minder te besteden en onzekerheid over inkomen
In de laatste jaren zijn de vaste lasten van huishoudens gestegen, terwijl de inkomens en uitkeringen niet evenredig zijn meegegroeid. Ook hebben steeds meer mensen een flexibel inkomen uit meerdere bronnen, zoals het geval bij de groeiende groep ZZP’ers.
Financiële zelfredzaamheid niet altijd haalbaar
Onze samenleving is steeds complexer geworden, mensen moeten meer keuzes maken, meer besluiten nemen, meer eigen verantwoordelijkheid dragen. Wij merken dat de door de overheid verwachte zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid niet voor alle mensen haalbaar is.
Financiële problemen is meest voorkomende reden voor contact met wijkteams
Veel gemeenten hebben wijkteams ingericht om mensen op buurtniveau snel en ongecompliceerd te helpen. Deze wijkteams zien dezelfde ontwikkelingen: 80% van de hulpvragen die zij ontvangen, hebben te maken met geld of financiële problemen. Veel mensen redden het niet meer of hebben geen overzicht meer.
Uitdagingen
Complexe wetgeving veroorzaakt onbewust schulden
Schuldhulpverlening vindt plaats binnen een zeer complex stelsel, zoals ten aanzien van de toeslagen van de Belastingdienst. Schulden ontstaan voor een deel vaak onbewust door de onoverzichtelijke werking en inrichting van toeslagen. De werking van het stelsel maakt ook dat schulden niet eenvoudig op te lossen zijn.
Ontbreken van wetgeving belemmert snelle en efficiënte schuldhulpverlening
NVVK-leden ervaren dagelijks dat bepaalde wetgeving ontbreekt om efficiënte uitvoering van schuldhulpverlening te bevorderen. De schuldhulpverlening kan nu niet altijd de gewenste snelheid maken. Deze snelheid wordt vaak bepaald door de schuldeiser die het traagst reageert op een voorstel om een schuld op te lossen. Deze schuldeisers frustreren daarmee zowel een snelle en efficiënte oplossing van de schulden als ook de welwillende schuldeisers die wel snel reageren. De “zwakste schakel” bij het oplossen van schulden is nu te bepalend.
Oproep
De NVVK heeft in april 2016 in samenwerking met VNG, Divosa en Sociaal Werk Nederland deze problemen aan de orde gesteld in het pamflet ‘Naar een betere aanpak van schulden en armoede’, dat in ontvangst is genomen door de Tweede Kamer. De NVVK heeft daarnaast ook zelf haar wensen duidelijk gemaakt bij de politiek.
Vereenvoudig het stelsel om onnodige schulden te voorkomen
Wij streven naar vereenvoudiging en een andere inrichting van het stelsel. Daarvoor is het onder andere nodig dat met name het toeslagensysteem vereenvoudigd wordt, zodat de inkomensvoorzieningen geen last meer zijn voor de ambtelijke uitvoering en voor de ontvangers. Wij willen dat het niet meer mogelijk is dat mensen onbewust en onbedoeld in de schulden raken.
Meewerkplicht voor alle schuldeisers
Wij pleiten ook voor een meewerkplicht aan een schuldregeling voor alle schuldeisers. We willen een wettelijke meewerkverplichting voor schuldeisers laten vastleggen. Schuldeisers worden dan aan het begin van een regeling van de schuld verplicht gesteld om medewerking te verlenen en akkoord te gaan met een oplossing. Daarnaast zouden schuldeisers zich moeten houden aan vastgelegde reactietermijnen om informatie te delen met de schuldhulpverlening.